Villabonako udal artxiboan berri asko eta interesante dago. Gaur aurkezten duguna, baina, bereziki erakargarria da. Gainera, ez dira Gipuzkoan asko horrelako espedienterik duten herriak. Villabona-Amasako armarriaren ziurtagiriari buruz ari gera. Ziurtagiri hau ez da edonolakoa, 1671 urtean egindakoa bait da. Bertan idatziz jaso ziren bere ezaugarriak (bai armarria, eta baita Gipuzkoa eta Villabonaren hainbat berezitasun ere) eta eskuz marraztu zer armarri koloreduna.Guzti hau pergaminoak eginik dago eta marrazkia babesteko oihal bat josi zioten. Juan Mendoza, Carlos II erregearen kronista zenak egin zuen lan guztia.

Marrazkian ikusten degu ohiko armarria, hau da, zuhaitz bat zelaian eta inguruan bost lore (lis loreak), guzti honen atzean lumaz beteriko kasko bat dago (gudarako erabiltzen ziren Erdi Aroko kasko haundi horietakoa) eta hau lauki batean sartua. Lauki hori inguratuz gudarako erabiltzen diren tresna ugari marrazti zituen: jantziak, ezkutuak, armak, kainoiak, danborrak,…). Ikusgarria benetan.

Armarriaren esanahiari buruz, deskribapenean diotenez: “…manifiesta su antiguedad la qual segun las leyes araldicas espresamente representa el arbol siendo simbolo de ella (antigüedad) y de duración, como las flores de lis el interes que enseña las victorias de franceses tubieron sus arrestos y operaciones valerosas, y el campo de oro en que todo esta colocado el poder, la constacia, el acierto y la nobleza que sucesivamente en ellas se manifesto…”

Testuan ugariak eta kuriosoak dira Gipuzkoa eta euskararen historiaren inguruan egindako deskribapenak, baina hauek aztertzen gehiegi luzatuko ginateke eta ez da gure helburua espediente honen ikerketa zehatza egitea baizik eta herritarrei artxiboan bertan ikusi daitezkeen bitxiak ezagutaraztea. Honengatik, amaituko dugu azken datu bitxi bat kontatuaz. Zertarako egiten ziren ziurtagiri hauek?”…y para que conste que de las referidas armas puede usar la villa de Villabona provinçia de Guipuzcoa poniendolas en sus sellos, anillos, reposteros, tapices, pinturas, casas, portadas, capillas y en todas las demas partes y alhajas que les convenga…”.

Amagoia Piá