Gipuzkoako
Estatistika sailak galdeketa bat bidali zuen 1863. urtean: Kaleetan
izenak, etxeetan zenbakiak,… jarrita al daude? Zenbaki hauek
korrelatiboak al dira? Herri sarreran izena jarri al da? nekazal auzoak
zatitu al dira? Udal bulegoak prest daude aldaketa berriak jasotzeko?

Kuriosoa
galdeketa. Kuriosoa eta esanguratsua. Izan ere, gure herrien
“betikotasuna” horren zaharra denik ez du ematen. Alegia,
administrazioa, ohiturak, espazioen antolaketa… prozesu historikoak
dira, aldakorrak. Eguneraketen menpekoak.

Erantzun
gehienak “queda cumplimentado lo dispuesto en la Real Orden de 24 de
febrero de 1860…”. modukoak diren arren, galdera bezain kuriosoak ere
badira batzuk.

Herri
sarreran izena ez jartzearen aitzakia: “En las entradas y salidas de
esta población no se colocaron las lápidas de que habla la regla 15 por
evitar la deformidad que naturalmente resultaría con no estar numeradas
las casas con iguales o parecidas lápidas, pero esto no obstante se ha
practicado lo que en otros pueblos respecto a este punto, esto es, que
para la designación del pueblo partido judicial y Provincia a que
corresponde se ha hecho uso de la tinta en los pasages
correspondientes”.

Herriko
etxeen zenbakien inguruan berriz: “Esta población tiene numeradas las
casas y rotuladas las calles pero sin azulejos, por cuanto algunos
dueños de las fincas se resisten a costearlos, fundados en que la mayor
parte de los pueblos situados en la carretera están numeradas con tinta
al simil que esta retirada villa, sin ocasionar gastos en la compra de
chapas. Se advierte para lo que conduzca que en el centro del pueblo
existen un juego de pelota y especie de una plazuela para la prueba de
ganados, sin que lleven ninguna rotulación”…

Honen
ondorio izan zen herriko kaleetan izena duten burdin esmaltatuzko
plakak jartzeko erabakia. Hauek Eibarreko Paulino Elejalde enpresari
eskatu zitzaizkion. “…estas placas son de hierro esmaltado, de
fabricación muy esmerada y las únicas recomendadas para el objeto por su
hermoso aspecto, limpieza y duración…”. Bi hizkuntzetan egitea
proposatu zen noski, Foru Aldundiak gutun bidez hala eskatu bait zien
Gipuzkoako herri guztiei “…en cumplimiento de un acuerdo que la Excma.
Diputación ha dirigido a los Ayuntamientos de los pueblos, para que
(…) se pongan rotulaciones dobles en las lenguas vascongada y
castellana”.

Baina
Asteasuko Udalak ez zituen edonolako izenak nahi bere kaleetan: Kale
Nagusia, Chillar kalea, Miretsien kalestua, Konsejuecheco plazachoa,
Fueroen plaza, Peajelekurako bidea, Elizmendiko echadi-bidea,
Errekondoko Pedro Jaunaren plazachoa, Onkeriol Donekar Aita Julian
Lizardikoaren kalea, Gure Gordatari Done Pedro Apostoluaren plaza, eta
Aguirreko Juan Bautista Jaunaren karrika.

Luze
xamarrak. Elejalde jaunak beste aurrekontu bat prestatu behar izan
zuen. Bertan aitortzen zuen kale izen gehienak euskeraz bakarrik idatzi
behar baziren ere plaka batzuek haundiagoak egin behar zirela.

Azkenean,
hainbat gorabehera gainditu ondoren, 1897ko uztailean herria euskarazko
plakaz eta zenbakiz bete zuten 110 pezetaren truke.

Artxiboa
berreiz ere memoria da. Izan ere, “kuriosoak eta bitxiak” deitzen
ditugun izenak eta egoerak, herria ulertzeko eta, ondorioz, antolatzeko
eta izendatzeko modua da, garaikoa. Horregatik ere, administrazioa
garaikidea denetik, izenak euskaraz jartzeko ardura agertu du.

Amagoia Piá