Othoi çato etchera: Le Dauphin itsasontziko euskarazko gutunak (1757)

Lamikiz, Xabier; Padilla Moyano, Manuel; Videgain, Xarles

Baiona: Lapurdum, 2016

Azken bolada honetan, Historia errelatoak garai bateko Disney ipuinen itxura hartu duten honetan, Lamikizek, Moyanok eta Videgainek elkarrekin egindako ikerketa lana itsas argia bezain distiratsu agertu zaigu lehorrean.

Historia antzeztea dugu modakoa. Antzezlana ez litzateke alferrik izango, antzezten denak errealitate historikoa erabat ezabatu eta ordezkatuko ez balu.

Antzezten den horrek hartzen du egiazko kutsua eta mito bihurtzen da: betikoa horrela zen, egun errekonstruitu edo antzezten dugun bezala. Historia ulertzeko modu horretan, gainera, interes partikularrak ezkutatzen dira. Horiek dira, hain zuzen ere, antzeztutakoaren edo berriz eraikitzen den objektuaren muga zehazten dutenak.

Horregatik, XVIII. mendeko eskutitz sorta honen inguruan aipatu hirukoteak egineko ikerketa, bikaina iruditzen zaigu. Mitoak birrintzea helburu ez zuen akaso izango, baina praktika historiko zuzena gauzatzeak halakoa dakar.

Euskararen eta euskaldunen inguruko mitoa da birrintzen den lehena. Orpustan, Goienetxe, Madariaga… hauek iragarritakoari segituz.

Halere, gure ikuspuntutik, kortsuzaleen bizibaldintzak eta motibazioak azaltzearekin batera agertzen den irudia da berritzaileena. Erromantizismoa, abentura, euskaldun sena… ezta arrastorik ere. Balentria haiek bizi irauteko saio bihurtuta, migrazio mota bihurtuta, euskaldunen historia, unibertsala bihurtzen da. Komuna esan nahi dugu. Gertakizun bitxiak burutu beharrean, antzezlan modukoak edo ohiko errekonstrukzio historiko gatz gabekoen modukoak, euskaldunek gertakizun historikoak burutu zituzten: testuinguru jakin batean, baldintza batzuren pean, orduko koordenada historikoen baitan…

Denok ditugu gure mitoak, noski. Adibidez, kortsu negozio hauei lotutako beste hirukote ospetsuarekin egin dugu topo, Pasaiako garapen ekonomikoarekin lotutako hirukotearekin, hain zuzen ere: Lalane, Laboa, Cabarrus familiekin.

Alegia, ez gaitu harritzen argitalpen honen lehen edizioa agortua izateak.

David Zapirain