San Pedrotan murgilduta
dago Zumaia egunotan. Herriko zaindariari eskainitako jai hauek
aspaldidanik ospatzen dira. Gaur egun San Telmoak nagusitasuna kendu
dieten arren, gustora murgiltzen dira zumaiarrak festagiro epeleko jai
udatiar hauetan.

San
Pedro jaien inguruan gehiago jakin nahian gerturatu gara oraingoan udal
artxibora. Jaietako programak miatzea izan da gure lehen asmoa, baina
1957ko egitarauak bereganatu du gure arreta. Orain 60 urte ospatutako
San Pedro jaietako egitarauak bertan burututako ekintzen berri ematen
du, ezin bestela izan. Urte horretan San Pedroak ekainaren 28tik
uztailaren 7ra bitartean ospatu ziren, jai egunak ekainaren 28, 29, 30
eta uztailaren 1 eta 7 izanik. Azken egun honek “errepikapen igande”
izendapena jasotzen zuela ikusi dugu.

Egitarau
honetan jaiei hasiera ematen dien ohiko txupinazoa ez aurkitzeak
harritu gaitu. Pentsatu baino ohitura berriagoa dela dirudi. Izan ere,
urte horretan, Lizarrako dultzaineroek lagunduriko buruhandi eta
erraldoien kalejirak eman zion hasiera jaiei. Ekintza desberdinez
beteriko jai egunak etorri ziren jarraian. San pedroetan ohikoak diren
elizkizun, pilota partidu, diana, dantzaldi eta su artifizialez gain,
argazki eta Langile Eskolako ikasleen lanen erakusketak, San Pedro
egunari ongi etorria emateko danborrada nagusia, txirrindulari
lasterketa, plater-tiroketa lehiaketa, batel estropada, sokamuturra,
jokoak eta ahate eta antzara lasterketa besteak beste.

1957ko
San Pedro jaietako egitarauaren orriek, ordea, beste zenbait informazio
ere eskaintzen dituzte. Hala nola, garai hartan Zumaian zeuden enpresa,
jatetxe, kafetegi eta saltokien ispilu bezala agertzen da. Izan ere,
jaietako programaren orriak iragarkiak txertatzeko leku ezin hobeak
ziren. Herriko etxe guztietara iristen den zerbait izanik, norberaren
negozioaren promozioa egiteko aukera paregabea dira. Kasu honetan,
denbora gutxian, kontuan izan 60 urte besterik ez direla pasa, Zumaia
zenbat aldatu den konturatzeko balio izan digu. Batzuk oraindik
gogoratuko dira egitarauan iragartzen diren zenbait enpresa eta
zerbitzuetaz. Gaztetxoenak, ordea, Zumaia ezezagun bat topatuko dute
egitarau honen orrietan. Izan ere, agertzen diren saltoki eta enpresa
bat edo beste oraindik edo orain gutxi arte martxan egon den arren,
gehienak desagertu dira.

Alde batetik Zumaiako industri iragana gogora ekartzen duten enpresen iragarkiak ditugu: Carmelo
Unanue S.A., Julian Eguiguren, Cementos de Zumaya S.A., Talleres
Mecanicos Beal, Autornifer S.A., Carmelo Echave, Otto Holke, Simon
Olaizola, Balenciaga S.A., Francisco Aizpurua, Mendiaraiz, Yeregui
Hermanos S.A., Conservas Ortiz, S.A., Artaza y Compañía, eta abar.

Bestalde, Zumaian zeuden zerbitzuei buruzko iragarkiak: Juan Cearreta alokatzeko bizikletak eta mota guztietako konponketak, Viuda de Aguinagalde jatetxea, Juan Goicoechea eta Fermin Lopez Sarasa ardo salmentak, Venancio Múgica eta Juan Olaizola ileapaindegiak, Hotel Zumaya, Foto Gar, Juan Solano Uriarte dentista, Jose I. Otaño Farmazia eta laborategia, Otaño drogeria eta opari denda, Gau-Chori Sagardotegia, Artadiko Chiquito taberna jatetxea, Gran Hotel y Cine Amaya, Valentin Manterola elektrikaria, Francisco Berasategui denetariko denda, Jose Corta okindegia, Lopez Txurro eta izozki egilea, Alberdi gozotegi eta denda, Sarra taberna, Leoncio Mugica burdindegi eta alokairuzko kotxe zerbitzua, La Zumayana txurro-denda, Uranga Hotela, Martiarena inprimategia eta abar luze bat.

Baina
iraganeko Zumaia ezagutarazteko elementu bat izateaz gain, 1957ko San
Pedrotako egitarau honek azken ezusteko bat gordetzen du orrien artean.
Jaietako egitaraua agertzen den orriekin txertatuta, garai hartan udalak
gauzatu nahi zituen hiru egitasmoen ilustrazioak topa ditzakegu.
Lehenengoa egin zaigu bitxiena eta uda garairako egokiena: paolazpian
itsasoko urez beteriko igerileku naturala. Ideia hau behin baino
gehiagotan entzun izan da Zumaian, baina honen inguruko ilustrazio bat
ikusten dugun lehen aldia da. Ziur irakurleari ere bitxi zein eder
suertatuko zaiola. Bigarren ilustrazioa egungo Amaiako Plazarekin bat
etorri daitekeela dirudi. Bertan “Plaza de Galvez Cañedo, calle de
enlace a la carretera de Izurun” irakurri daiteke. Hirugarren
ilustrazioak, hobeto esanda hirugarren elementuari dagozkion hiru
ilustrazioak, eraikin erlijioso bat erakusten dute. Bertan ez da inolako
aipamen argigarririk ageri eta ezin izan dugu elementua guztiz
identifikatu. Arritokieta baseliza izan daitekela pentsatu dugu, baina
ezin 100% ziurtatu. Ea ilustrazioak ikustean zuek identifikatzeko gai
zareten!

Oihana Artetxe