Serora. Hitz hau entzutean gehienoi mojak etortzen zaizkigu burura, harritzekoa ez dena, seroren betebeharrak aurrera eramaten zituzten beharginak serora izenez ere ezagunak baitziren Hegoaldean. Iparraldean, gai honi beste trataera bat eman izan zaio egun arte, baina Hegoaldean zentratuko gara lerro hauetan, Getariako bitxikeria bat aztertzea baitugu helburu, Askizuko baselizakoa zehatzagoak izanda. Hitz gutxitan esanda, XIX. mende aurretiko serorek erlijiotasun herrikoiaren erritu eta sinesmenen gordailu lanak egiten zizuten, eraikinen zainketa fisikoa eta espirituala barne. Autonomia ekonomiko osoa zutela ezin da aipatu gabe utzi, batzuek onura askorik atera ezin arren beste batzuek etekin izugarriak ateratzeko gai izan zirelarik.

XVII eta XVIII. mendeetan eman zen aztergai daukagun figura honen desagertze/debekatze prozesua Larrañagaren arabera (Larrañaga 2016). Ordura arte, erakunde publikoen aldetik zeukaten babes eta bultzada desagertuz joan zen, ez solik erakunde erlijosoek baizik eta instituzio zibil nagusiek ere babes instituzional trinkoa eskaini izan baitzioten XVI eta XVII. mendearen hasiera bitartean. 1769. urtean eman zen Hegoaldeko seroren debekua Errege Dekretu baten bidez. Debekuaren ondorengo hamarkadetan ezkutuan ibili omen ziren, zenbait guneetan ezinbesteko bilakatu baitziren urteen poderioz. XIX. mendetik aurrera hauen presentzia berriro ere agertzen joango da publikoki landa eremuetan, baina figura guztiz laikoa bihurtu zela esan daiteke, abitua ahaztuz. Hau argi ikusten da Askizuko San Martin baselizako seroraren 1855eko izendapenean.

1855eko ekainaren 6ko udal aktari so egiten badiogu, María Dominga Guetaría izeneko emakume baten eskaera aurkezten da. Eskaeran bertan, lehen lerroan ikus daiteke nola ordurako seroren lanbidea alor laikora mugatzen zen, “sirvienta” eta serora hitzak baliokide modura erabiltzen baitira. Bertako Erretorearen aginduetara zerbitzari modura lan egiteko eskaera da María Dominga Guetariarena, aurretik serora lanak egiten zituen María Cruz Larrañagaren heriotzaren ondorioz.

Mahastiz inguratutako eraikina denez, bere garaian, eraikina bera zaintzeaz gain mahastien zainketa eta ustiapenean nahikoa lan izango zutela pentsa daiteke.

BIBLIOGRAFIA: Larrañaga, Mikel Martín (2016): Serorak Euskal Herrian: Ikuspegiak, hastapenetatik desagerrarazterarte (Antzinate Berantiarra” XVIII. Mendea) (Doktoretza tesia), EHU.

Xabier Etxeberria

Irudia: Askizuko San Martín baseliza.

Irudiaren iturria: http://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/askizuko-san-martin-baseliza/eliza-/getaria/-askizu-auzoa/fichaconsulta/32928