Orain dela zenbait hilabete aseguru sozialen gaiaren inguruko zenbait zehaztapen eman genituen atal honetan. Bertan aipatu moduan, XIX. mende amaieratik gai sozialei buruzko legeak ugaritzen joan arren, benetako aurrerapausoak ez ziren XX. mendean sartu arte emango. Baina aseguru sozial hauen ezarpena orokortu baino lehen, zein zen gizarteak babes soziala eskaintzeko zeukan bidea? Nola laguntzen zitzaien sozialki marjinatutako pertsonei?

Sozialki baztertutako taldeei eskainitako babes forma ezberdinak eman izan dira historian zehar. Orokorrean, babes sozialak hartutako forma nagusiak bost direla esan daiteke:

1.Karitatea

2.Benefizentzia

3.Aseguru Soziala

4.Asistentzia Sozial Publikoa

5.Ongizate Soziala

Lerro hauen bidez, Aseguru Sozialen aurreko formaren inguruko zenbait datu emateko asmotan gatoz. Benefizentzia modura ezagutzen duguna Aro Berrian zehar hasi zen gorpuzten. Baztertutakoei bideratutako babes forma hau, karitatearekin alderatuta, ez da elizaren edota partikularren aldetiko baliabide ekonomikoen bidez hornituko, oraingo honetan, udalak pasako dira protagonista nagusi izatera Junta de Beneficencia izenekoen bidez. Benefizentziak, ekintza modura ulertuta, bi alde edo helburu zituela esan daiteke: alde batetik, txiro eta eskalen kopurua txikitzea, eta bestetik, laguntza sozial publikoaren bidez baztertutako jendearen beharrak asetzea, laguntza pribatuak murriztuz. Espainia mailan, benefizentzia nahiko berandu barneratu zen, gainerako europar herrialdeekin alderatuta betiere, ez baitzen 1849. urterarte Ley General de Beneficencia delakoa plazaratu. Hemendik aurrera, herri bakoitzeko Junta de Beneficencia delakoa bere herriko bizilagun baztertuek beste edozein herritan sortutako gastuak ordaintzera behartuta zegoen.

Getariaren kasuan, eta normalean informazio iturri nagusi ditugun Udal Akten arabera, 1851ko urriaren 5eko aktan agertzen da aipaturiko gastuen ordainketaren lehen arazoa. Dirudienez, Donostiako juntak benefizentziara bideratutako eraikinetan getariar bat edo beste omen zegoen, eta legean oinarrituta, hauen kostuak Getariako udala ordaintzera behartuta zegoen. Donostiatik Getariara iritsitako komunikazio horrekin ez zeuden ados getariar agintariak, euren arabera inongo gasturik ordaindu beharrik ez zeukaten bertakoak ziren txiroak ez baitziren exititzen Donostian: “considerando que no hay ningún pobre de esta jurisdicción en el establecimiento de San Sebastián”.

Hau ikusita, galdera bat etor dakiguke burura: benetan ez zegoen getariarra zen txiro edo eskalerik Donostian edo Getariako udala ez zen hauen kargu egin nahi?

Xabier Mendizabal

Irudia: Donostiako Erruki Etxea, 1878.

Iturria: Auñamendi Eusko Entziklopedia