Category: <span>Artxiboak</span>

Artxiboak Bisita gidatuak Bloga Eburniko kattana Erakusketak Liburutegiak Lugorri
#G1025 #GI35 Abaltzizketa Aduna Arantza Asteasu Ataun Baliarrain Baztan Belauntza Bergara Bristol Cristóbal Balentziaga Museoa Donostia Eibar Elena_Barrena Emakumeak Farmazia Beltza Getaria Gipuzkoa Gipuzkoako Artxibo Orokorra Gipuzkoako Foru Aldundia Gordailua Hondarribia Ibarra Igantzi Irun Italia Koldo Mitxelena Kulturunea Komikigunea Kontrabandoa Lazkao Lesaka Museoak Nao San Juan Oiartzun Ordizia Orendain Orereta Ormaiztegi Pasaia Pierre Loti Segura Simancas Simancaseko Artxibo Nagusia Tabakalera Tolosa Untzi Museoa Uxue Villabona Zarautz Zumaia
Artxiboak

Oiartzungo populazio eta biztanleriara hurbilketa

  • 2021-07-01

Antzin Erregimeneko demografiara hurbilketa bat egitea ez da lan samurra, garai hartan ez baitziren biztanleriaren inguruko azterketak egiten, ez gaur egungo moduan behintzat. Euskal populazioaren inguruko lehenengo ikerketa demografikoa aurkitzeko 1805 urtera joan behar gara, eta itsas armadako kapitain eta Historiaren Errege Akademiaren zuzendari izandako Jose Vargas Ponceren (1770-1821) eskutik datorkigu; bigarrena Paskual Madoz (1806-1870)…

Artxiboak

Iraganeko toponimia edo leku-izenetan sakonduz

  • 2021-04-27

Aspaldiko agiriek anitz gauzaz dihardute. Beraien bidez jorra daitezkeen gaiak ia amaiezinak dira. Ez dute Historian murgiltzeko bakarrik balio; hein batean ala bestean, esparru edo diziplina desberdinek haien ezagutzan sakontzeko erabil ditzakete. Horietako bat, zalantzarik gabe, toponimia edo lekuen izenei lotutako arloa da. Itzal handiko esparrua dugu gurean, eta ia herri guztiek, modu batera ala…

Artxiboak

Euskara herritarrena da

  • 2021-04-19

XVIII.mendean idatzizko komunikazioa erdaraz egiten zen ia erabat. Bai partikularren artean eta baita erakundeekin ere. Hori egunero ikusten dugu udal Artxiboetan. Tarteka, baina, errealiteateak zirrikitua topatzen du idaztizko agirietan. Horrelakoetan, euskarazko hitzak protagonista bihurtzen dira. Hobe erranda, ezarritako langa gainditu egiten dute euskal hiztunek. Ohikoa agerian geratzen da, ofizialtasun baztertzaileari izkin eginez. Errealitatea   “…en…

Artxiboak

Nekazal sindikalismoa Ordizian

  • 2021-03-29

2020ko irailean ospatu zituen Ordiziako Nekazal Kooperatibak 100 urteak, egun herrian “Sindikatu” izenez ezagutzen denak. Urteurren honek argi utzi du gai honen inguruan dagoen informazio falta. Horregatik, idatzi honekin Nekazal Sindikalismoaren eta honek Ordizian izandako eragina ulertzeko zenbait jarraibide emango dituzten artikulu sortari hasiera emango zaio. Ordiziako Nekazal Kooperatibaren jatorria ulertzeko XIX. mende hasierara jo…

Artxiboak

Ataun Far West

  • 2021-03-25

Lanera joateko egunerokotasunean konturatu naiz herri honen berezitasunaz, bi lurralde ezberdinen elkargunea baita. Egungo egoerak, itxiera perimetralarekin, herri honen izaera estrategikoa nabarmentzen du erabat. Izaera hau ez da berria, Ataungo udal artxibo historikoak frogatzen duen moduan, mugan egotearen ondorioz sortutako dokumentazio asko gordetzen baitu. Gaurkoan, bereziki bi lanbide zaharren arteko muga ia ikustezina izango dugu…

Artxiboak

Testuinguruaren garrantzia artxiboetan

  • 2021-03-02

Artxibozainontzat –eta historialarientzat- oso garrantzitsua da testuingurua. Dokumentu bat momentu eta behar konkretu batengatik eratzen da; ezinbestean. Egunak, hilabeteak eta urteak igaro ahala, sorkuntza testuinguru hori eraldatzen joaten da. Horregatik, balio historikoa duen idatzi batek, mementu hartaz, lehen mailako informazioa -zuzena- helarazten digu. Dokumentuak garaiko testuingurua ezagutzen laguntzeaz gain, historiak idatzia hobeto ulertzen laguntzen digu:…

Artxiboak

Etxeratze-agindu edo kera-deiak: Historiaren ildoak errepikatuz

  • 2021-02-19

Anitz alditan entzun izan dugu Historia errepikatzen diren prozesu eta gertakarien bilduma dela, edota bere ezagutzak aurretik egindako akatsak ez errepikatzeko aukera ematen digula. Modu honetan, aspaldiko agirietan zehar buelta txikia ematea interesgarria izaten da, egun bizi ditugun egoerak, edo antzekoak, beste garai batzuetan eman zirela ikusteko parada ematen baitigu. Hiru urte eta erdi besterik…

Artxiboak

Ormaiztegi, Goierriko turistak eta luxua aurreko mendean

  • 2021-02-17

1900 urtea Goierrin. Donostiatik ordu betera, Zumarragatik 8 kilometrora. Zalgurdi bidezko zerbitzuaren edota trenaren bitartez Ordiziako eta Tolosako azokak zein Loiolako Santutegia bisitatzeko leku ederrean. Garaiko propaganda liburuxken arabera, Espainia mailako ur sulfurosodun bakarra, non manganeso oxidoa burdinarekin eta gas sulfhidrikoarekin konbinatuz gaixotasun ugariren suspergarri ezin eraginkorragoak eskaintzen zituen. Azaleko gaixotasunak; neurastenia; klorosia; sudur, faringe…

Artxiboak

Gaixotasun benereoak sendatzeko bidea

  • 2020-11-03

Penizilina sortu arte, sifilia izurritea zela esatea zuzena da. Ordura arte, gaixotasun benereoak sendatzeko moduak ez ziren batere xamurrak. Uxueko artxiboan jarraian erantsiko dugun sendabidea topatu dugu. Honetan hasi aurretik aitortza egiteko gomendioa egiten du. Kontuak atera. Agirian deskribatzen duten teknika fumigazioarena da; alegia, gaixoa ke edo lurrin berezi batean sarri blaitzea. Kea sortzen duen…

Artxiboak

Berrizaungo zubia

  • 2020-11-02

Artxibo “berri” batean lanean hastean, dokumenturik zaharrena zein den bilatzea da edozein artxibozainek egiten duen lehen lana. Bigarrena, ostera, zein den planorik zaharrena. Gu ez gaude salbuetsita. Horrela, Igantziko Udal Artxibora lanera sartu ginenean hartu genituen lehen bi lanak horiexek izan ziren, jakina. Idatzizko dokumenturik zaharrenaren berri eman genuen blog honetan, zaharra ez ezik harrigarria…

Artxiboak

Katalina de Zabaleta

  • 2020-10-05

2020 ilun honetan Ereitenek lanean darrai, aspaldiko lagunei berriak batuz. Azken horietako bat Igantziko Udala dugu. Hango artxiboa antolatzeko helburuari ekin zaio eta beti bezala, lan horrek uzta berezia biltzeko aukera ematen du. Igantziko Udal Artxiboan topaturiko dokumentu batek piztu du oraingoan gure arreta. Idazkera oso txukuna du eta latinez idatzia dago. 1599. urtekoa da.…

Artxiboak

Apustu xelebrea

  • 2020-06-18

Apustuzaleak garela eta edozerrengatik desafioak egiten ditugula… hori aspaldi entzuna dugu. Edozerrengatik egiten direla apustuak, diru gutxi jokatuta, asko, baserriak! apustu arruntak, serioak, xelebreak… Oraingoan arrazoia eman beste aukerarik ez dugu. Tira, garai batean behintzat bai. Noski gaurkoan xelebre horietako bati buruz hitz egingo dugu. Istorio hau jatorriz Baionako Apezpikutzakoa den Joan Goyac, “el Gascón…

Artxiboak Liburutegiak

Xahuketa, edo aukeraketa

  • 2020-06-09

Bienvenu, Ugo Préférence système. Denoel, 2019. Preferencias del sistema. Ponent mon, 2020. Behar bada autoreak zientzia-fantastikoa egin duela uste du. Gu, berriz, liburua genero errealistan sartzekotan gaude. Errealismo gordinean, “magiko” hitzarekin lagundu gabe. Izan ere, Bienvenuk girotzen duena ez zaigu egin pasa berri dugun itxialdia baino arrotzagoa. Are, tebeoak irakurtzeaz gain, Historia, Ondarea, Artxiboak, Memoria,…

Artxiboak Eburniko kattana

Eburniko kattana 3.6 Lafitte

  • 2020-04-29

Nahiz eta Wikipedian dugun berria luzea izan, Vendettaren abesti bat eta Fernando Morilloren ‘Maddi eta euskal piratak’ dira, omen Jean Lafittek gurean utzitako arrasto bakarrak. Cahet-en ‘Barataria’ liburua ere horretan sartu dezakegu, izan duen eraginagatik. Zinema eta literatura angloan, berriz, bere marka oso handia da, eta Louisianan bere arrastoa segitzea ere ez da batere zaila.…

Artxiboak Eburniko kattana

Eburniko kattana 3.5 Fisika – Haiti

  • 2020-04-28

Will Smithi, ala bere lagunen bati, Alexander Dumas beltza zela entzun genion. Ez genion sinetsi. Gero, Tom Reissen The black count irakurri genuen. Haitiko iraultzaile abolizionistek Napoleonen armada garaitu zutela ere nekez sinistuko duzue; agian Alejo Carpentierren El reino de este mundo edo El siglo de las luces irakurtzen pasako zaizue. Pasako ez dena da,…

Artxiboak Eburniko kattana

Eburniko kattana 3.4 Fisika – Elkargoak

  • 2020-04-27

Caracasko Errege Konpainia Gipuzkoarra probintziak historian zehar eman duen erakunde gorenetakoa izan da. Elkargo komertzial klasikoak baino beranduago osatzen bada ere, urte askoz etekin ekonomiko asko sortu zuen bere inbertsoreentzat. Sortzaileen artean, Gipuzkoako eta Nafarroa atlantikoaren ohiko abizen patrizioak topatuko ditugu. Hauek, epaitegian zigortutako presoak eskifaia osatzeko aprobetxatzen saiatu ziren, gastua murrizteko eta gizartea disziplinatzeko.…

Artxiboak Eburniko kattana

Eburniko kattana 3.3 Fisika – Lafayette

  • 2020-04-26

Pasaian eman diren gertakizun harrigarrien artean Lafayetten bidaia dugu. Villaviciosa jauregian plaka bat eta han eta hemen errepikatzen den grabatu moduko bat. Bi lekukotasun horiek gogoan hartzen dute… zer demontre da gogoan hartzen dutena? Izan ere, zein zen Lafayette? Zer egiten zuen Pasaian? Berak ikusi zuenetako zer dago gaur zutik paisaian? Nora zihoan? Benetan adierazgarria…

Artxiboak Eburniko kattana

Eburniko kattana 3.2 Fisika – Lezo

  • 2020-04-24

Blas de Lezori buruz idatzi diren hiperbole guztiak bere neurrira ekartzeko, Gracia Rivasen (Itsas memoria) eta Olaranen (Lezo eta batez ere Historia de Blas de Lezo) irakurtzea komenigarria da. Fikzioan oinarritu baita, hein handi batean, Lezoren gaineko istorioa. Horrek ere zer pentsa eman beharko lioke etorkizunerako ereduak iraganean bilatzen dituenari. Lezo familia, bai eta Pasaiako…

Artxiboak Eburniko kattana

Eburniko kattana 3.1 Fisika – Abadia

  • 2020-04-24

Euskal eragile kultural eta politikoen artean Abadiak zuen posizioren berri Baionako mediatekaren Bilketak ematen digu, Divousini buruzko alean. Anekdota hutsa baino gehiago da hau, bistan denez. Davant (esaterako hemen) eta Urkizu ditugu haren gainean ikertu dutenak. Eta Txomin Heguik haren bizitza antzerkira eraman zuen 2018an. Urrunegi dago jada Eusko Ikaskuntzan antolatu eta Abadia jauna ardatz…

Artxiboak Eburniko kattana

Eburniko kattana 2.3 Otso-harriak – Buhameak

  • 2020-04-23

Metxaren hiztegia baino lehen ere, erromintxelak bazuen tarte bat Pasaia eta Txingudi artean. Baina buhameen presentzia inon nabaria izatekotan euskaldun egiten gaituen jai berezi batzuetan da. Horrela erakutsi zigun Nicole Lougarotek 2009. urtean, Gatuzain argitaletxearen Bohèmiens liburuan. David Martinen El pueblo gitano en Euskal Herria delako lanak ederki osatzen du hori. (Txalaparta, 2018) Nicole Laugaroti…