Dokumentu bat momentu konkretu batetan behar batek bultzatuta sortzen da. Ondorioz, testuinguru historikoari eta egileak berau sortzeko zeukan arrazoiari loturik dago bertan helarazten den informazioa. Denborarekin, ordea, kontestu hau eraldatuz joaten da, baina testuak bere horretan darrai, iraganaren testigu. Honengatik, dokumentua ikertuz, bere sorrera testuinguruaz gehiago ikas dezakegu eta iragana ezagututa, dokumentua hobeto konprenituko dugu.

Getariako Udal Artxiboan lanean genbiltzala, XVIII. mendeko idatzi batekin aurkitu gara. Ezusteko aurkikuntza honen aurrean, lehenik eta behin, irakurtzeari ekin diogu. Ia lehenengo hitza irakurri bezain pronto dokumentuaren sorreraren zioa jakin ahal izan dugu: Iruñeako autoritate eta herritarrei erregeordearen bisita jasotzen zutenean zer nolako jokabidea eduki behar zuten azaltzea. Erregearen ordezkariak iruindarrengandik jaso behar zuen protokolozko tratu horren atzean, berriz, bere maila soziala legitimatzeko nahia dago. 

Alabaina, dokumentuaren historia ezagutzea ere oso interesgarria da. Gaur egun dokumentu historiko asko digitalizatu egin dira eta interesa duen edonork kontsulta ditzake bere etxetik mugitu gabe. Honek dakartzan erraztasunei baliorik kendu gabe, idatzia bere kontserbazio testuinguruan ezagutzea ere funtsezkoa da. Nola eta zergatik kontserbatu, beste dokumentuekin eduki dezakeen lotura edota atzealdean izan dezakeen marka batek, objektua sortu zenetik gure garaira iristeraino izan duen historiaren seinale dira. 

Berriro eskuartean dugun dokumentuari erreferentzia eginez, gaur egun idatzi hau bere sorrera eta bere hasierako kontserbazio testuingurutik kanpo dagoela esan beharrean gaude tamalez. Artxibistikak, zientzia moduan planteatua izan zenetik, dokumentua, ahal den heinean, bere kontestuan kontserbatzea izan du helburu; hau baita ahalik eta informazio gehiena gure ondorengoei helarazteko modu bakarra. Honetan datza, besteak beste, gure jardunaren egiteko soziala. Memoria, ahalik eta oso eta anitzen kontserbatzea.

Idatziaren inguruan ditugun galdera batzuk, beraz, asetzeke gelditu dira. Seguraski hauetatik esanguratsuena ondorengoa: Nola liteke Getariako Udal Artxiboan kontserbatzen den dokumenturik zaharrenak Getariari erreferentziarik ez egitea?

Klara Gorosabel Zaldibia