1766ko ondorengo belaunaldian ez zen matxinadarik egon. Iraultza frantsesaren eztandak sortu gerrak liberalismoa areagotu zuen, ondazilegien pribatizazioa, gizarte loturak puskatzea,… ekonomikoki bideragarriak ziren baserriek eutsi zioten. Eskulanak egiten zituztenek ez.

Sasoiko langileen zein langile aurre industrialen irtenbideetako bat lapurtzea izan zen. Ohitura ez zen, noski, mendearen amaieran jaio. Ohiko irtenbidea izan zen.

Ta euskaldunak ez ziren bidelapur batere makalak izan. Hala agertu zuten Sanchez Agirreolaren bi lanek eta gure beste lan pare batek (Bandoleros Vascos;  Mikeleteak eta bidelapurrak) nola  gerora Hektor Ortegaren Tretatxu: lapurren gobernadorea zein Manuel Martin Poloren lanek.

Kultura popularrak bere egin zuen gaia, eta XX. mendera arte iritsi zen horren ahotsa. Esaterako, San Migelen izandako lapurreten kariotik.

Are, Debagoienako bidelapurrak Karibeak baino basatiagoak eta Sierra Morenakoak baino trebeagoak omen ziren! Orduko hitzetan. Hori gutxi ez eta Beasaingo alkateak bidelapurrak banpiroak direla esango du, hitzez hitz.

Jakina, tortura, jazarpena, ziegan heriotza edo urkamendia. Matxinoekin gertatu bezala, erregimen zaharreko aginte gune ugarik lehiatzen dute ordena berreskuratzeko eta irmotasuna adierazteko. Esaterako, Eburniko kattana-n agertzen den Mikaela Izagirreri (ak Eder) semetxoa kendu ala mutil lagun Kaderazar salatu, horiek eman zizkioten aukeran.

Kaderazarren odiseak luzeago jo zuen:

Kaderazar: frantsez ttippiaren abentura eta malura gehiago

EREITEN 18 (2015eko martxoa)

Guiñi, ordea, Donostiako Plaza berrian urkatu zuten.

Era berean, lan bila alde batetik bestera doazen gazteak ere susmagarriak dira. Ez egin dutenagatik, egin lezaketenagatik baizik. Barne migrazio hori egungo mundu mailako migrazioarekin alderatzea gehiegi da, ados. Baina arrazoiak berdinak dira.

Poliziaren sorrera Gipuzkoan horren ondorioa da. Poliziaren garapenak, gainera, eztabaida politiko eta foralean txertatuko da.

Bidelapurrena ofizio bihurtzen da uste baino gehiagorako. Abenturarekin baino, egoera sozialarekin du zerikusia, bistan denez. Haien ekintzak sozialak dira. Ostera, lapur hauek sozialak diren ala ez, beste eztabaida bat da. Hektor Ortegak Tretatxuren biografia osatu eta hura hala zela baieztatzen du, Hobsbawmek emandako deskribapenen ildotik. Deskribapen objektiboak, baina, ba al zuen sentimendu subjektiboa?

Subjektibizazioarik gabe, politizaziorik gabe, ba al dago “tasunik”? Thompsonek klaserako markatu ildotik ala Mezzadra-Neumannek berriki berreraiki bezala (Clase y diversidad. Katakrak, 2019).

XIX. mendean, ez matxinada ez lapurreta. Liberalismoa, Estatu-Nazioa… bortizkeriak beste maila bat igoko du:

Nicolasa Lekanda, hilketa odoltsua

Gerraren bezperan gaude.

Erlazionatutako artikulua etzi.pm atarian
Irudiaren jatorria: https://www.escapadarural.com/que-hacer/elosua