Nominen ordainketa, ibilgailuen gaineko zerga kobratzea, teilatua berritzeko obra baimenaren tasa kobratzea, bulegoko materiala ordaintzea, igerilekuetako jardinetan haziak botatzeagatik ordaintzea,… Ordainketa aginduak gora eta kobratzeko aginduak behera. Urteak aurrera eta urteak atzera. Horrela gabiltza Igantziko Udal Artixboan.1993 urtetik aurrerako kontuen antolaketa lanak egiten. Lankide batek esaten duen moduan, “badira 30 urte, hain gertu ikusten dugun arren, badira 30 urte”.

Eta aspergarria dirudien arren, ez da hala. Lan zehatza bai, originala bilatu, ezaugarriak aztertu, gorde edo suntsitu erabaki, grapak kendu, espedientea osatu, deksribapena egin, kutxan gorde. Udal artxiboen ezagutza eskatzen duen arren mekanikoa da guztiz. Eta horrela ikusita aspergarria da, bai.

Baina, kontzeptuak irakurtzeak interesgarri bihurtzen du. Iraganera, orainaldira eta etorkizunera eramaten gaitu uneoro. Zirimola batean. Zeren (eta Thoreauk barka nazala), denbora aldatzen doa, gu aldatzen goaz, eta gauzak ere aldatzen doaz. Gauza txikiak, egunerokoa handia egiten dituztenak, aldatu direla ohartarazten digute. “Bollicaos y refrescos fiestas niños” dio batek. Gogoan dut oraindik, 1991.ko herriko jaietan “bollicao eta kas naranja” bana banatu zigutenean lehiaketa batean parte hartu genuelako. Gaur egun, ez zait oso ideia ona iruditzen nere seme-alabek horrelako “saria” jasotzea. Sagarra ezta ere, noski. Baina koaderno bat, margo batzuek,… Eta etorkizunean, gauzek balioa dutela ahaztuko dute? Ordun, berriz kas eta bollicaora itzuliko gera?

Ez da hori aldaketa bakarra, ordainketa eta kobratzeko aginduetan aldaketa gehiago ikusi daitezke. Oso nabarmena, hizkuntzarena. Aspaldian administrazioaren hizkuntza gaztelera zen. 80.garren hamarkadan ehuneko 98 batean hala zen. Dokumentazioaren ehuneko bi txiki batean euskarazko esaldiak azaltzen hasi ziren. Ez dokumentu osoa euskaraz idatzita, baina bai oharrak, agurrak, kontzeptuak,… 90.garren hamarkadan zehar asko aldatzen da kontua. Dokumentu ofizialak elebidunak egiten hasten dira, urteak aurrera doazen heinean euskara lehenengo aukera bezala jasoaz, Gaur egun, administrazio elektronikoak agindu nahi duen honetan, jakinarazpenak jasotzeko euskara/gaztelera aukeratzen ahal dugu. Eta laister, agian, beste hizkuntza batzuek ere aukeran sartuko dira.

Ehundaka dauden arren, azkena. Igantzin garai batean azeriak ehizatzen ziren, besterik gabe, aziendak babesteko ohiko lan moduan. 1995 urtean, azeri bat ehizatzeagatik saria ordaindu zion udalak ehiztari ausartari. Gaur egun, salaketa jasoko luke tipo anker horrek.

Gauzak, denbora eta gu, denak aldatzen gera eta aldatzen jarraituko dugu. Honek, askoz konplikatuagoa bihurtzen du dena. Baina era berean, hau ulertzeak ere errazten du.

Amagoia Piá