Pertsonek izenak jartzen ditugu inguratzen gaituena bereizteko. Pertsonak izendatzen ditugu, objetuak, animaliak eta baita kaleak ere. Hiribildua osatzen zuten kaleak aspaldi izendatuko zituzten zumaiarrek eta herria hazten joan den heinean kale eta izendapen berriak sortuz joan dira. Baina noiz hartu zen kaleak errotulatzeko lehen erabakia?

Herriko kale izenak, kale bakoitzeko etxe kopurua eta baserriak identifikatu eta errotulatzeko erabakia 1856ko abenduaren 19ko errege-aginduaren ondorio izan zen. Artxiboan gordetzen den 1859ko martxoaren 27ko agiri batek garai hartako Zumaiaren berri ematen digu. Alde betetik, kaleak errotulatzeko garaian emandako izenak jasotzen dira; bestetik, kale hauek izendatzen diren lehen aldia den, aurretik berdin izendatzen ziren edota izena aldatu zaien adierazten du. Azkenik, kale bakoitzean zenbat etxe zeuden agertzen da*:

Izen berria (1859)

Izen zaharra (<1859) Etxe kopurua

Plaza Mayor

Plaza Mayor

8

Subida Arridoquieta

Barrio de Eizaguirre

13

Calle de San José

Barrio de San José

11

Barrio de Odieta

Barrio de Odieta

12

Travesía de la Carnicería

Aurretik ez zuen izenik

1

Calle Zumbillo

Calle Zumbillo

6

Calle de la Carnicería

Albizucoa

14

Calle del Secretario

Calle del Secretario

5

Plazuela de San Juan

Aurretik ez zuen izenik

5

Calle Mayor

Calle Mayor

10

Calle Nueva

Calle Nueva

9

Calle San Telmo

Zubi-aurre

13

Paseo del Muelle

Aurretik ez zuen izenik

8

Calle del Puerto

Aurretik ez zuen izenik

13

Travesía de San Pedro

Buelta a la Calle de Iglesia

3

Calle de la Rivera

Aurretik ez zuen izenik

9

Travesía de la Aduana

Aurretik ez zuen izenik

3

Feligresías y caserios en despoblado

Barrios de Oiquina y Artadi y caserios de esta villa

67

*1859ko dokumentuan oinarritutako taula. Kale izenak dokumentuan agertzen diren bezela jaso dira.

1856ko Zumaiako isla den zerrenda hau ikusita, garai hartan herrian 210 etxe zeudela jakin daiteke, 143 herrigunean eta 67 Artadi eta Oikia auzoetako etxeak eta herriaren lurretan zeuden baserriak kontutan hartuta.

Aipatutako dokumentuak Zumaiako lehen kale errotulazioaren berri ematen digu, baina ez da gai honen inguruko dokumentu bakarra. 1896ko abenduaren 3ko beste dokumentu batek herriko kaleak euskaraz eta gaztelaniaz errotulatzeko erabakiaren berri ematen du. Bertan, euskara sustatzea helburu zuen “Consistorio de Juegos Florales” delakoak abenduaren 20rako herri bakoitzeko kale izendegiaren euskarazko eta gaztelaniazko bertsioak prestatzeko agindua zabaldu zuen. Zumaiarrek Domingo Agirre jauna izendatu zuten herriko kale izendegia euskaratzeko. Kontsultatutako agirietan ez dugu errotulazio elebidun honi buruzko izen zerrendarik topatu, baina argi dago egitasmoak aurrera jarraitu zuela. 1897ko maiatzaren bukarean kale izen berriak jartzeko aurrekontua onartu zen eta uztailaren hasieran Paulino Elejalderi 206,40 peseta ordaindu zitzaizkion errotulatzeko materialarengatik. Beraz, Zumaiako kaleak urte horretako ekainean errotulatu ziren euskaraz lehen aldiz.

Oihana Artetxe