Nahiz eta hilabete pare bat pasa diren Adunako jaiak ospatu zirenetik, gai hau aitzaki hartu dugu urriko hileko berria prestatzeko. Artxiboa miatzen ibili gara eta herriko jaiei buruzko dokumentu desberdin eta interesgarriak topatu ditugu. Horietako bat 1667 urtean idatzia izan zen (sig. 699-05) eta udalbatzako sesio edo akta baten zati bat da. Ez da dokumentu osoa gorde, orri pare bat baizik, baina bertan urte horretako herriko jaiei buruzko erabakiak hartu zirela irakurri dezakegu. Oraingoan ere, apirileko berrian gertatu zitzaigun gauza bera gertatzen da, fotokopia baten aurrean gaudela, alegia. Orduan esan genuen bezala, Adunako dokumentu historiko gehienak ez dira Udal Artxiboan gordetzen, baizik eta Donostiako Elizbarrutiko Artxibo Historikoan egongo dira. Hori dela eta, Adunan dokumentu horien fotokopiak ditugu, gaurko hau kasu.

Esaten genuenaren harira, dokumentu hau 1667 urteko apirilaren 11an idatzi zen eta bertan urte horretako festetako gastuei buruz hitz egiten dute, festetako elementu garrantzitsuenetariko biren inguruko akordioak hartzen dira. Lehenengo aipamena festa eta ospakizun guztietako protagonistari emango zaio, musikari esate baterako, “al musico tamborin”. Honi zilarrezko 50 erreal ordainduko zitzaizkion jaiek irauten zuten egun guztiengatik. Hara ere, badirudi berarekin bazkariak eta bestelakoak ere egiten zirela eta honen inguruan, argi eta garbi zehazten da horietatik suertatutako gastuak Udalak ez zituela bere gain hartuko, baizik eta zinpekoak eta erregidoreek euren kabuz ordaindu beharko zituztela. Gaur egungo politikariek eragiten dituzten berriak kontutan hartuta, galdera bat datorkigu burura lerro hauek irakurtzerakoan, beteko al zuten Adunako agintariek udalbatzan adostutakoa XVII. mendean?

Testuko bigarren aipamena zezenen ingurukoa izango da, izan ere, garai hartan festetako elementu garrantzitsua izango ziren zezenak. Badirudi, herriko errota enkantean zuen pertsona arduratuko zela festetarako bi zezen eramateaz “para correr por las fiestas” dio testuak. Doan eraman beharko zituen gainera, ez baitzitzaion inolaz ere ordainduko. Horietaz gain, beste bi zezen egongo ziren, zinpeko eta erregidoreen ardura izango zirenak, hau da, Udalaren ardura izango zirenak, eta hauek bai, ordaindu egingo ziren “que por cada toro se le de por quenta del dicho lugar y sus propios y rentas dos ducados de vellon y no mas”.

Mende bat beranduago, ohiturak eta jarduerak antzerakoak izaten jarraitzen dutela ikus dezakegu. Oraingoan, XVIII. mendeko urte desberdinetako kontuak ditugu aurrean, hau ere Donostian gordetzen den dokumentu original baten fotokopia (sig. 697-03). Guri interesatzen zaigun zatia 1762 urtekoa da eta bertan aipatzen dira urte horretako festetarako egin ziren hiru ordainketa: zezenak berriro agertzen dira, Hernaniko Esteban de Goicoecheak eramango zuen bat eta Juan Bautista de Zubiza errementariak hagak egingo zituen, 8 erreal ordainduko zitzaizkiolarik. Hirugarren aipamena musikarena izango da. Urte horretan ere danbor-jole bat joango zen, baino ez zen bakarrik egongo, orain berarekin batera Pedro de Sorreguieta juglarea ere joango zen eta biei 170 erreal ordainduko zitzaizkien.

Gauza asko aldatu dira beraz, herriko festetan azkeneko 3 mendeetan. Festak eta ohiturak bizirik dauden gauza bat direla esan daiteke, eta horiek, gizartearekin batera eboluzionatu eta aldatu egiten dira, batzuetan desagertu ere bai. 2018 urteko jaietan zezenik jadanik ez dago, orain beste jarduera batzuk antolatzen dira: bazkari herrikoi desberdinak, sagardo dastaketak,… noski, janaria eta edaria ezin dira falta. Aldatu ez den gauzetariko bat musika da, nahiz eta gaur mota desberdineko musika entzun daitekeen herrian, argi gelditzen da honen presentzia herriko festetan beti izan dela garrantzizkoa. Esan genezake musika herriko festetako protagonista bat dela, hori bai, bigarren mailakoa izango da, Adunako festetako protagonista nagusiak beti izango baitira bertako herritarrak.

Amaia Mendizabal

Irudia: Adunako herritarrak festetan herriko plazan dantzan, 1940 hamarkada (sig. 459-01). Adunako udal artxiboko irudia