Asteasun
gordetzen den Udal Ordenantzarik zaharrena 1534 urtekoa da, apirilaren
14ean Udalak eta Carlos I erregeak onartutakoak hain zuzen. Badira ba
481 urte ordenantza hau onartu zenetik. Ordenantzak herriaren barne
funtzionamendurako eragina zuten gaiei buruzko udal legeak ziren,
horregatik herri bakoitzak bere ordenantza propioak egiten zituen.

Ordenantza
honek badu berezitasun bat, denbora luzez galdua egon zela. Bere kopia
bat bakarrik gordetzen zen. Baina 1896 urtean, Tomas Egibar Asteasuko
apaizak, bere paperen artean topatu eta Udalari itzuli zion gutun
batekin batera.

Pergaminozko
tapak dituen 35 bat foliotako liburuxka bat da. Bertan 81 lege edo
puntu desberdin lantzen dira. Denak 3 gai orokorren barruan sartuko
ditugunak:

1-
Politika: Udal karguen izendapena eta betebeharrak. “Hauteskundeak”
ekainaren 24.ean egiten ziren “…de tiempo inmemorial aca…”, meza
nagusiaren ondoren herri guztia bildu eta kargu bat nahi zutenek
(herrian zergak ordaindu eta etxea zutenek bakarrik, noski) beren izena
txartelean idatzi eta txapel batean sartzen zituzten. Handik ateratako
izenak izango ziren urte hartan herriko alkate, diruzain, zinegotzi,…
Hauek egindako kudeaketaren kontu zehatzak nola aurkeztu agintzen da,
besteak beste, udal diruarekin bazkari bat bakarra egingo dutela
aginduaz edo ta bere karguak irauten duen bitartean ezingo dutela
harategi, taberna edo okindegirik izan.

2-
Ekonomia: (3 gai nagusi) alde batetik, lur komunalen eta fruituen
hustiaketa. Ordenantzen %80 gai honen ingurukoak dira. Lur komunalen
enkateak nola egin, bertan eragindako kalteen zigorrak, hainbat
fruituren salmenten nondik norakoak (gaztaina, intxaur, sagar,
ezkurra…), enkanteak ez egiteagatik zigorrak, zuhaitzak mozteko
baimenak eta gabe mozteagatik zigorrak, ikatzik ez egitea,… Beste alde
batetik, kanpotik sartutako produktuen kudeaketa: ardoa, arraia,
argizaria, txingarra,… eta beste hainbat gauza enkantean nola eta noiz
atera, Udalak eta garraiolariek bete beharrekoak,… Azkenik, zergak
jasotzeko eskubideak ere enkantean ateratzen ziren eta ordenantzan
enkante honen baldintzak deskribatzen dira.

3- Beste herriekin mugak. Mugak noiz eta ze baldintzapean aztertu behar diren.

Bistan
da beraz, XVI mendeko Udal Ordenantzen helburua guztiz praktikoa zela,
udal karguen eta ondasunen kudeaketaz arduratzen bait zen bereziki.
Aurrerago erakutsiko dizuegu ordenantza hauek nola joan ziren aldatzen,
XIX mendeko kutsu moralista hartu arte.

Amagoia Piá