Egun
hauetan arrantza-ontziak atzera eta aurrera ikusten dira. Portuan sartu
eta itsasora atera, portura bueltatu eta itsasora berriz. Antxoa
arrantzatzeko garaia izaten da urteko sasoi honetan eta buru belarri
dabiltza arrantzaleak. Getaria Gipuzkoako arrantza portu
nagusienetarikoa da gaur egun, azken urteotan bere flota gutxitu arren
zenbait arrantza-ontzi mantentzen jakin izan duena. Atzera begiratzen
badugu ordea, Getariako portuaren garrantzia handia izan dela ikusten
dugu.

Getariaren
orografia eta kokapenak Gipuzkoako itsas babesgune nagusienetarikoa
bihurtzen dute. Portuko instalakuntzak agertu baino lehenago ere, San
Anton mendiaren babesean zabaltzen zen Markorbeko badiak gune ezin hobea
eskaintzen zuen ontziak lotzeko. Badia horri esker, Gipuzkoako
kostaldeko gune aberats eta estrategikoenetariko bat izan da historian
zehar; arrantza ez ezik merkatal gune oparoa eta kostaldea defentatzeko
funtsezko kokaleku militarra.

XVI.
mendearen lehen erdian, Getariako portuak zuen babesgune izaera hori
areagotu zen eta 1521. urtetik aurrera kostako babesgune
garrantzitsuenetarikoa izan zen, baita kosta zaintzeko leku
esanguratsuenetarikoa Hondarribia eta Donostiarekin batera. Garrantzia
honetaz jakitun, Getariak kai berri bat eraikitzeko asmoa agertu zion
erregeari. Martin Larraondoguno izan zen portua egiteko arduraduna.
Momentu honetan lotzen da, Belsua Ugarte harginak egindako dike baten
bidez, San Anton uhartea Getariako penintsulara.

Gure
kostaldeko gune nagusienetariko bat izan arren (1883ko ekainaren 8ko
legeak Kantauri kostaldean ibiltzen ziren ontzien babes portu ofizial
izendatu zuen), XX. mendera arte Getariako portuak ez zuen instalakuntza
zaharkituen berrikuntza sakon bat burutu. Mende horren lehen erdian,
arrantza eta merkatal portu handi batean bilakatzeko egitasmoa jarri zen
mahai gainean; trenbidea bertara eramatea ere pentsatzen zen. Baina
errealitateak irudimena gailendu zuen oraingoan eta portuko egituran
momentuko beharrei erantzuten zioten zenbait hobekuntza besterik ez
ziren gauzatu.

Egitasmoa
Elkano Marinel Kofradiaren ekimena izen zen. Jose Maria Aranbarri
Getariarrak portuaren azalera 4.900m2 tatik 22.200 m2 zabaltzeko lanen
proposamea egin zuen. Helburu nagusiak arrantza eta kontserba-industria
bultzatuko zuen portuaren edukiera handitzea eta Bilbotik Pasairako
bidea egiten zuten kabotajeko itsasontziei babesa eskaintzea ziren,
baita itsasoarekin erlazio zuzena ez duten beste sektore batzuk
bultzatzea ere. Egitasmoaren gauzatzearekin portuko bokalea 30 metrokoa
egin zen, iparraldeko dikea altsatu zen enbatetatik babesteko, kaiaren
babesa handitzeko beste nasa bat eraiki zen, portuaren barruko nasak
sortu ziren ontzietako zamaketa lanak errazteko eta abar. Getariako
portua berritzeko egitasmoa Celestino Mendizabalek gauzatu zuen eta
1919an bukatu eta inauguratu zen, kofradia eta arrantzale
aterpetxearekin batera.

Gaur
egun Getariako portuak duen itxura XX. mendearen bukaerako lanen fruitu
da, baina baita bilakaera luze baten ondorio. Izan ere, porturik gabeko
Getaria posible ote?

Oihana Artetxe