Datozen egunetan Donostiako Zinemaldiaren 65. edizioa ospatzen dela eta, Villabonan zinemak eduki duen garapenari buruzko berri batekin gatoz oraingoan. Gure erara zineari omenaldi xume bat egiteko modua da.

Villabonako artxiboan zineari buruz hitz egiten diguten testu desberdinak dauzkagu, zaharrenak akta liburuetan jasotakoak izanik. Lehenengo erreferentzia mende hasierakoa da, 1909 urtekoa, Lumière anaiek lehen aldiz mugimenduan irudiak kaleratu eta 14 urte beranduagokoa hain zuzen ere. Urte horretako aktei esker, badakigu garai hartan filme proiekzioak aukeratzeko gaur egun egiten diren kontratazioen antzeko sistema erabiltzen zutela. Hau da, pertsona desberdinek euren eskaintzak edo proposamenak egiten zituzten eta ondoren Udalak udalbatzan aukera egokiena, edo beste era batera esanda, merkeena aukeratzen zuen. Kasu honetan bi sesio zinematografiko daude jokoan 1909 urteko uztailaren 20ko udalbatzan. Hau dio testuak:

“Luego se dio cuenta de las proposiciones presentadas para dos sesiones cinematograficas los días veinte y cinco y veinte y seis del actual, por los Sres. D. Hilario Lopez, D. Pedro Lopez Gallego y D. Antonio Martin, mediante las sumas de ciento diez, cien y noventa pesetas respectivamente; y el Aynto. acordó aceptar la última de D. Antonio Martin, por resultar la más económica” (Sig.: 0010.01 CF).

Horrela, XX. mende hasieran bi egunetan eskaintzen ziren zine emanaldiak. Soinu gabeko pelikulak izango ziren hauek, hau da, mutuak izango ziren, soinudunak agertu arte oraindik urte batzuk pasa behar baitziren, eta noski, txuri beltzekoak. Ez dakigu ordea, emanaldi horien maiztasuna eta lekua. Honen inguruan, kronologikoki daukagun hurrengo dokumentuak argitzen digu zerbait. Izan ere, pertsona partikular bat zen zinematografoaren jabe. Francisco Locamorak 1910eko urtarrilaren 18an udaletxeko kapitulu-gelaren erabilera eskatzen du, baina Osoko bilkuran bere eskaera atzera botatzen dute udal ordenantzen aurka joateagatik. Hilabete batzuk beranduago, maiatzean, herriko festak hurbiltzen direnez zinematografoa eskaintzen dio Udalari festetan erabili dezan herritar guztien gozamenerako. Artxiboan dugun dokumentazioari so eginez, ikus daiteke urtero Santioko festetan zine proiekzioak eskaintzen zirela. Zerbait berezia zela garai hartan nabarmen da. Charles Chaplinen pelikularen bat eman ote zuten Villabonako zinean?

Mendearen erdialdekoa izango da Gurea zinemaren inguruko lehenengo aipamena. 1946 urtean eraiki zen kale Berrian Parrokia etxearekin batera, izan ere, hasiera horretan “Acción Católica” izan zen zinemaren sustatzaile. Ez dakigu zehazki zenbait denbora iraun zuen aretoaren eraikuntzak baina badakigu 1955erako martxan zegoela, urte horretako dokumentu batek ikuskizunen gaineko zergaren ezarpenari buruz hitz egiten digu eta.

Beraz, XX. mende erdialderako Gurea zinema eraikita eta bere ibilbidea hasita dago. Garai honetarako oso hedatuta egongo da zinema eta Villabonan badakigu hileroko programazioa zegoela. Kontutan edukita garai hau frankismoaren garaia dela, ez digu harrituko zinema propaganda bezala erabili izana eta bizitzako adar hau ere kontrolatua egotea. Biztanleriari iristen zitzaion informazioa ondo kontrolatu behar zen eta horretarako, hilero Informazio eta Turismoko Ordezkaritza Probintzialetik gutun bat jasotzen zen udaletxean hilabete bakoitzean proiektatuko ziren pelikulen zerrenda jakinarazteko. Modu honetan, sistemaren aurka zihoan pelikularik ez zela argitaratuko ziurtatzen zuten. Garai honetako zineari buruz hitz egitean ezin dugu aipatu gabe utzi frankismoaren propaganda tresna garrantzitsu bat: NO-Doa, “Noticiarios y Documentales”. Pelikulen proiekzioaren aurretik ematen zen NO-DOa eta bertan erregimenaren aldeko berriak eta erreportajek argitaratzen ziren.

1965 urtean Jesusen Bihotza Ikastolaren eraikuntzarekin batera, Gurea zinemaren handitze proiektua ere proposatuko da. Obra proiektu honen sustatzaile Villabonako parrokia izango da eta bere ardurapean egongo da zinea 1991 urtera arte. Momentu honetan Udalari eraikuntzaren lagapena egingo dio eta hemendik aurrera Udalaren esku geldituko da gaur egun arte.

Eraikina eta instalakuntzak eguneratuz joan dira etengabe. Orain dela urte batzuk 3D pelikulak proiektatzeko pantaila bat jarri zen eta instalazioak jarduera anitzetarako erabiltzen dira. Azken 20 urteetan ez da pelikulen proiekzioetarako soilik erabiliko Gurearen eraikuntza, baizik eta ekitaldi kultural desberdineratako. Bertan erakusketak, antzezlanak, musika emanaldiak, hitzaldiak, e.a. ospatuko dira. Hori bai, nahiz eta kulturgintzako arlo desberdineratarako erabilia izan eta izena ere aldatu izan, beti ezagutuko dugu Gurea Zinea bezala eta bere ibilbidearen hasieran bertan proiektatuko zituzten seguruenik Metropolis, Lo que el Viento se Llevó, edo Charloten pelikula desberdinak.

Amaia Mendizabal