XX. mende hasierako nekazal mundua

Euzko Nekazarien Bazkunak Getarian izandako presentziaren inguruko zenbait datu eman ziren aurreko idatzian. Baina, hau izan ahal zen herrian egon zen lehen nekazal elkartea? Artxiboko dokumentazioak argitzen digunaren arabera, galdera honen erantzuna ezezkoa izango litzateke. Beste sindikatu baten aipamena, zeharka bada ere, aurki daiteke, argi eta garbi bere existentzia frogatzen duena, nahiz eta elkarte honen izaera ez dagoen batere argi. 1910eko urriaren 2ko udal akten arabera, Gipuzkoako Aldundiak zabaldutako zirkular baten aipamena egiten da, non nekazal sindikatuek zituzten abantailak herrian zehar zabaltzeko ardura Getariako udalari ematen dion. Badirudi honek bere eragina izan zuela, 1918an sortu baitzen Getariako nekazal sindikatua. XIX. mendean zehar nekazal munduan zailtasun ugari egon ziren arren, XX. mendearen hasieran aurrerapen nabarmena eman zen produktibitate indizeek adierazten dutenaren arabera, bai espainiar lurralde osoan eta baita euskal lurraldean ere. Kontuan izan behar da euskal lurraren lanketaren ehuneko handiena esplotazio minifundistek egiten zutela, laborantza lurrez inguratutako etxe isolatuek. Aski ezagunak diren baserriak alegia. Nekazaritzaren suspertzeak ez Estatuak eta ezta norbanako edo baserritarrak aurre egiteko prest ez zeuden inbertsioaren hazkundea exijitzeen zuen. Nola egin zitzaion aurre egoera honi? Nekazal asoziazionismoa izan zen baliabide urriak zituzten baserritarren aukera bat. Egungo Euskal Autonomi Erkidegoa osatzen duten probintzietan sindikalismo katoliko modura ezagutzen denak pisu garrantzitsua izan zuela esan daiteke, batez eta Arabaren kasuan. Gipuzkoan aldiz, oso presentzia mugatua izan zuen. Sindikalismo katolikoak sindikatu modura ezagutzen ziren nekazal kooperatibak zituen herri ezberdinetan. Probintzia bakoitzean federazio bat edukitzen zuten, guztiak Confederación Nacional Católico Agraria izeneko Espainia mailako erakundeak gidatzen zituelarik. Getariako artxiboko dokumentazioak eta Espainiako Sustapen Ministerioak eskaintzen diguten informazioaren arabera, Getariako sindikatua ez zen aipaturiko konfederazioaren zati. Egia esan, harritzekoa ez dena, 1934ko datuen arabera, Gipuzkoan zeuden 28 sindikatuetatik 8 bakarrik baitziren katolikoak. Dagoen informazioarekin, bi ondorio atera daitezke: Getariako nekazal sindikatua 1918ak sortu zen, iturri ofizialen arabera. Ez zegoen C.N.C.A. izeneko erakundearen barnean. Zein izaera edo joera zuen Getariako nekazal sindikatuak? Xabier Etxeberria Lasa Irudia: San Blas baselizako pintura, aztergai daukagun garaian itsasoak eta baserriek zuten garrantziaren isla. Iturria: http://www.guregipuzkoa.eus